تأثیر نگرش امام علی (ع) به دنیا بر آثار عطار نیشابوری

بهره گیری از متون مقدس دینی–روایی از دیرباز در سخنان منظوم و منثور سخنوران پارسی گو مرسوم بوده است. با وجود انگیزه ی تیمن و تبرک، این وام گیری ها مایه استحکام کلام و استدلال بیان و زینت بخش سخنشان نیز شده است. در این میان، سخنان امیر بیان، علی(ع) به ویژه نهج البلاغه، منبعی درخشان و بی نظیر برای استفاده اهل سخن بوده است. شاعران فارسی زبان از نخستین سده های شعر فارسی نگاهی به کلام امام علی(ع) داشته اند. به مرور زمان درقرون بعد با دست یابی به متن نهج البلاغه و دیگر سخنان آن حضرت و با تفحص و تأمل درکلام ایشان، به بهره-گیری از کلام این امام همام پرداخته اند. امام علی(ع) در نهج البلاغه فراوان به مسأله دنیا پرداخته است. با وجود تکرار نکوهش و تحذیر دنیا درکلام ایشان، به مدح دنیا و چگونگی بهره مندی از آن نیز پرداخته شده است. امام اوصاف دنیای نکوهیده را در قالب تشبیه و استعاره بیان نموده و در ممدوح بودن دنیا، آن را جایگاهی برای عبرت، آزمایش، برداشتن توش? آخرت و نیز سجده‏گاه دوستان خدا، نمازگاه فرشتگان الهی، و مهبط وحی خداوند خوانده است. در میان ادیبان فارسی زبان، عطار نیشابوری از جمله شعرایی است که در آثارش تحت تأثیر سخنان امام علی(ع) به توصیف دنیا پرداخته است. بیان این شاعر عارف در توصیف و نکوهش دنیا یادآور کلام امام برای مخاطب است. عطار در دنیای ممدوح نیز از کلام امام علی (ع) اثر پذیرفته است. لذا شاعرگاه تعبیر امام(ع) را صریح و بی پرده در شعر خود آورده و گاه در قالب تشبیه و تمثیل به تبیین آن پرداخته است. این نوشتار نشان داد که میان نگرش علی(ع) و عطار نیشابوری بر دنیای فانی، تشابهات لفظی و مضمونی بسیاری یافت می شود.